Een belevingswereld waar je gewoon mens kan zijn

Kleinschalige zorg in een groene omgeving is heilzaam voor ouderen met dementie. Dat blijkt uit diverse studies. Als je rondloopt op zorgboerderij Giersbergen in Drunen snap je waarom. Geen onrust of strijd, je ervaart vooral levenslust. “We willen dat iedereen zich hier nuttig voelt”, zegt zorgondernemer Hellen Junggeburth – van Rooij (52). “Je verliest veel eigen regie bij geheugenproblemen, die willen we mensen weer teruggeven. Het maakt niet uit of je nu cliënt, medewerker, stagiaire of vrijwilliger bent. Iedereen kan hier iets betekenen.”

Levensverhaal

Wie denkt dat op een zorgboerderij alleen maar met dieren wordt geknuffeld, heeft het mis. In 17 jaar tijd heeft Hellen met haar team een innovatieve belevingswereld gecreëerd waar ouderen gewoon mens kunnen zijn, ondanks hun mentale problemen. Verwar niet de verwarde mens, is het motto. “Als professionals hebben wij het vermogen om ons aan te passen aan de cliënt. Dat zit ‘m in hele kleine dingen. De ene cliënt wil de dag beginnen met het voeren van de dieren en drinkt daarna een kopje koffie, de ander begint met 2 koppen koffie en een krantje en gaat pas later activiteiten doen. Ieder heeft dus zijn eigen dagstructuur en wij sluiten aan bij wat iemand prettig vindt.” Haar dagbesteding biedt zoveel variatie dat elk van de deelnemers er wel een stukje (h)erkenning vindt. Als je over het erf loopt, zie je hoeveel er is geïnvesteerd in deze bijzondere plek aan de rand van de Drunense duinen. Het terrein van 2 hectare telt een rietgedekte Vlaamsche schuur, een hoofdgebouw met diverse ruimten zoals een atelier, zagerij en buurthuis. Rondom een mooie, groene buitenruimte met dierenweide, (moes)tuin, plantenkas, vijver en wandelcircuit.

Bedrijvigheid

Op de 6 dagen per week dat Giersbergen open is, komen er gemiddeld 40 cliënten per dag, wat neerkomt op gemiddeld 135 unieke cliënten per week. Overal op de zorgboerderij ervaar je een gezellige bedrijvigheid. Hier worden samen klussen geklaard. Een vriendelijke heer strijkt op zijn gemakje een stapel theedoeken weg, een grijze dame typt vlijtig op een toetsenbord. In de grote leefkeuken wordt gekookt met verse groenten uit eigen tuin. In iedere ruimte gebeurt weer iets anders en de voorzieningen en temperatuur zijn daar ook op afgestemd. Er wordt gebiljart, een plantenbak getimmerd, stallen geveegd, kunst gemaakt, rekensommen opgelost, sjaals gebreid, alpaca’s gevoerd en aspergebedden aangelegd. Wat vooral opvalt is dat iedereen met iedereen samenwerkt. Wie er nou cliënt of vrijwilliger is, je hebt geen idee. Alles gaat gemoedelijk, met een bakje koffie op z’n tijd. Een nieuwe aanwinst is de digitale belevenistafel in de hal, een reusachtig touchscreen van een meter breed, vol ervaringen en herinneringen. Er wordt al enthousiast op geswipet door enkele cliënten. Meneer Ros (79) veegt met zijn vinger losse woorden bij elkaar tot spreekwoorden. “Kijk, weer eentje gevonden: Arbeid adelt. Maar let op, adel arbeidt niet!”, grapt hij met pretogen.

Böhm-methodiek

Op Giersbergen zijn veel medewerkers opgeleid en gecertificeerd volgens de Böhm-methodiek , een model voor belevingsgerichte zorg. Giersbergen was de eerste zorgboerderij die er in 2015 mee ging werken. Daarna volgde nog een tiental SZZ-leden, waaronder zorgboerderij Landleven in Kortgene. “We zijn blij met deze methode, want hij geeft erg mooie resultaten”, zegt Mieke Tausch (35) , staffunctionaris kwaliteit & beleid en lead auditor. Ze licht toe: “Böhm gaat uit van de psychobiografie van de mens, met name wat iemand de eerste 25 tot 30 jaar van zijn leven meemaakte en graag deed. Indrukken uit deze periode zijn namelijk vormend voor een mens. Dat betekent dat we uitgebreid met een cliënt praten over zijn of haar levensverhaal, gewoontes en rituelen. In de beginfase van dementie kunnen mensen nog veel zelf vertellen, zo komen we achter de dingen die belangrijk zijn. Die noteren we samen met de cliënt in een levensloopboek en vertalen we naar een zorgplan met individuele activiteiten. Het is een proces waar je eigenlijk nooit klaar mee bent. We gebruiken interactieschema’s met gevoelsparameters waarop we voortdurend scoren hoe het met onze cliënten gaat. Waar nodig stellen we onze benadering dan weer bij.” Ze benadrukt: “Bij Böhm is actief zijn heel belangrijk. Daarom krijgt iedere cliënt bij ons een actieve rol op de boerderij. We willen dat iedereen zich minstens 1 keer per dag waardevol kan voelen. Dat is heel belangrijk voor iemands zelfbeeld en het langer zelfredzaam blijven.”

Culturen

Kijkend naar de cliëntpopulatie, ziet Hellen diverse verschuivingen. “Onze doelgroep is de laatste jaren qua cognitieve problematiek een stuk zwaarder geworden. Niet alleen mensen met dementie, maar ook ouderen met een dubbele diagnose, zoals ggz-problematiek en niet-aangeboren hersenletsel. De vele buitenactiviteiten op de zorgboerderij, de structuur en begeleiding doen ook déze mensen goed.” Giersbergen is bovendien uitgegroeid tot een culturele smeltkroes. “We hebben al cliënten gehad uit Spanje, Turkije, Marokko, Japan en Indonesië. Ieder brengt zo zijn eigen verhaal en cultuur mee, maar dat gaat ondanks de taalbarrière verrassend goed. Dat is het leuke van een zorgboerderij, alles wat te maken heeft met eten bereiden en het landleven is vrij universeel in alle landen. “Daardoor weten wij nu hoe lekker pindasoep met bananen is”, zegt ze lachend.

Win-win

De zorgboerderij wordt draaiend gehouden door zo’n 11 fte aan mbo- en hbo-geschoold personeel. De afgelopen jaren is het kantoorwerk enorm toegenomen door alle wet- en regelgeving op het gebied van kwaliteitszorg, zegt Hellen terwijl ze op 3 beeldschermen van alles tegelijk monitort. “We hebben er de handen vol aan om de vereiste gegevens goed in de systemen te verwerken. Ieder teamlid heeft daarin zijn eigen taken, maar wat ik vooral belangrijk vind is dat onze begeleiders zich zoveel mogelijk op de cliëntenzorg kunnen richten.” Ze vertelt trots dat er zo’n 20 vrijwilligers en stagiaires actief zijn in het bedrijf. Onder hen ook arbeidsmigranten, inburgeraars en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daardoor ontstaan er vaak leuke win-win situaties. Zoals cliënt Toos die een goede band heeft met Meie (15), een meisje met een taalontwikkelingsstoornis, met wie ze regelmatig puzzelt en alpaca’s verzorgt. “Die twee hebben echt iets aan elkaar”, zegt Hellen. “Ondanks haar dementie is Toos nog steeds een kei in taal. Ze vindt het heel leuk om Meie nieuwe woorden te leren en dingen uit te leggen.”

Ambulante begeleiding

Behalve dagbesteding biedt zorgboerderij Giersbergen ook ambulante begeleiding aan huis. Het ambulante team bestaat uit hbo’ers en hun teamleider Simone van de Wouw (28) is bijna afgestudeerd als Casemanager dementie, zorgpad 2. De medewerkers begeleiden cliënten om thuis structuur aan te brengen, observeren gedrag en geven psycho-educatie aan mantelzorgers. “Als een cliënt onbegrepen gedrag laat zien, zoals agressie of onrust, dan biedt de Böhm-methodiek goede handvatten. We proberen dan verklaringen en oplossingen te vinden vanuit iemands psychobiografie.” Hellen vertelt hoe belangrijk het is dat mantelzorgers het thuis volhouden. “Daarom houden we mantelzorgers goed op de hoogte, geven praktische tips. En ze kunnen dagelijks meelezen in het electronisch cliëntendossier waarin we rapporteren hoe het die dag is gegaan.” Mantelzorger Esther heeft goede ervaringen met de zorgverlening op Giersbergen. Ze heeft een moeder met dementie en een echtgenoot met hersenletsel, die allebei naar de dagbesteding gaan. Esther was zelf ooit vrijwilliger op de zorgboerderij, maar nu staat haar leven volledig in het teken van mantelzorgen. “Door de steun die ik krijg vanuit Giersbergen houd ik dit leven nog nét vol”, vertelt ze.

Persoonlijk leven

Toen Hellen 17 jaar geleden begon met haar bedrijf, was ze zelf werkzaam in de zorg. Nu voelt ze zich meer een ondernemer die altijd bezig is met kansen om de zorg te verbeteren. “We gaan voor kwaliteit, alleen het allerbeste is goed genoeg voor onze cliënten”, zegt ze. Wat is haar eigen levensverhaal? “Ik ben iemand die 60 tot 70 uur in de week werkt en dat eigenlijk heel normaal vindt. Ik ben een boerendochter hè, de tweede van vijf. Ik groeide op op de boerderij van mijn ouders, hier op deze grond. Zij waren ook altijd aan het werk, dat hoorde erbij. Ook haar man John (62, ondernemer) stopt veel tijd en aandacht in de boerderij. Hij richt zich o.a. op de bouwkundige en technische innovaties, zoals het nieuwe klimaatsysteem met waterpomp en zonnepanelen. “We hebben best veel meegemaakt de afgelopen jaren”, vertelt Hellen. “Vooral corona hakte erin. We hadden net een flinke schaalvergroting doorgevoerd en toen vielen de inkomsten weg. Het was bovendien een hele uitdaging om de personele bezetting rond te krijgen. Van mijn gezin heeft het ook heel wat gevraagd. Onze twee tieners mochten nergens heen, uit angst om ouderen te besmetten. Gelukkig is corona voorbij en gaat het nu wat beter. De toekomst? Ik wil niets liever dan lekker doorgaan met de zorgboerderij. Op dit moment is verandering de enige constante in de zorgwereld. Hoe mooi zou het zijn als het nú eens stabiel blijft?”

Meer informatie?

Onderzoek naar Goed leven met dementie
Interview cliënt met dementie
Interview mantelzorger